Vĩnh biệt nhà giáo tâm huyết, nhà khoa học tài danh Nguyễn Hải Kế

Trích Lời điếu của Đảng uỷ, Ban Giám hiệu Trường ĐHKHXH&NV do GS.TS Nguyễn Văn Khánh – Bí thư Đảng uỷ, Hiệu trưởng Nhà trường – đọc tại Lễ truy điệu PGS.TSKH.NGƯT Nguyễn Hải Kế tại Nhà tang lễ Quân đội, số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội, ngày 24/3/2013.

*

Phó giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Hải Kế, Chủ nhiệm Khoa Lịch sử của Trường, người anh em đồng chí, đồng nghiệp chí tình và thân thiết của chúng ta không còn nữa! Tai hoạ bất ngờ ập đến đã cướp Anh đi vĩnh viễn rời khỏi thế giới này. Trong thời gian lâm trọng bệnh, mặc dù đã được các bác sĩ, chuyên gia y tế hết lòng cứu chữa, được gia đình, bạn bè, đồng nghiệp tận tình chăm sóc nhưng vì căn bệnh hiểm nghèo, PGS. Nguyễn Hải Kế đã vĩnh biệt chúng ta vào hồi 19h 56 phút ngày 19 tháng 3 năm 2013, tức ngày 8 tháng 2 năm Quý Tỵ.

Hôm nay, trong giờ phút đau thương này, Đảng uỷ, Ban Giám hiệu, Ban chấp hành Công đoàn, cùng toàn thể Khoa Lịch sử và các khoa, đơn vị trong Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn; các cơ quan khoa học, đồng nghiệp, bà con khối phố, các thế hệ học trò…của Thầy tụ họp tại đây để bày tỏ lòng tiếc thương và làm lễ tiễn biệt một nhà giáo tâm huyết, nhà khoa học tài danh đã dành trọn cả cuộc đời mình cho nghiên cứu khoa học và sự nghiệp trồng người.

PGS.TSKH Nguyễn Hải Kế sinh ngày 10 tháng 3 năm 1954 tại thôn Cao Hải, xã Tân Liên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng trong một gia đình nhà giáo có truyền thống yêu nước và cách mạng. Sau khi kết thúc chương trình học tập phổ thông tại Hải Phòng, năm 1970, Nguyễn Hải Kế thi đỗ đại học và trở thành sinh viên của Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Do có thành tích học tập xuất sắc, sau khi tốt nghiệp đại học vào năm 1975, Anh được Nhà trường và Khoa Lịch sử phân công ở lại làm giảng viên tại Bộ môn Lịch sử Việt Nam cổ trung đại. Và cũng từ đây, bên cạnh công tác chuyên môn, Anh còn tích cực tham gia các hoạt động xã hội và đoàn thể. Trong nhiều năm từ cuối thập kỉ 70 đến đầu thập kỉ 80, Anh Nguyễn Hải Kế là người đứng đầu Liên chi Đoàn Khoa Lịch sử, rồi làm Bí thư Đoàn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, tham gia Ban chấp hành Thành Đoàn và là Đảng uỷ viên trẻ nhất trong Đảng uỷ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Nhờ bản tính năng động, sáng tạo và vai trò lãnh đạo của Bí thư Nguyễn Hải Kế, phong trào học tập, nghiên cứu và các hoạt động xã hội của tuổi trẻ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội luôn dẫn đầu trong khối các trường đại học cao đẳng của Thành phố và cả nước lúc bấy giờ. Nhiều cán bộ của Đoàn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội mà Anh trực tiếp dẫn dắt sau này đã trở thành những cán bộ khoa học nòng cốt, có nhiều đóng góp vào sự nghiệp giáo dục và khoa học nước nhà.

Năm 1987, gác lại giảng đường đại học và các hoạt động đoàn sôi nổi, sau nhiều gian lao và cống hiến, Thầy Nguyễn Hải Kế được Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội cử sang Liên Xô học nghiên cứu sinh. Sau nhiều năm học tập, nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, nhờ được sự hướng dẫn và giúp đỡ của nhiều nhà Việt Nam học hàng đầu của Liên Xô và nước Nga trong đó có Giáo sư Dega Deopik, Thầy đã bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ rồi Tiến sĩ Khoa học lịch sử. Năm 1996, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Hải Kế trở lại mái trường xưa, tiếp tục cùng với các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp xây dựng và phát triển Khoa Lịch sử. Thầy vừa dạy cổ sử, vừa cùng với cố Giáo sư Trần Quốc Vượng và một số chuyên gia hàng đầu của Khoa từng bước xây dựng và hình thành một chuyên ngành đào tạo mới là Lịch sử văn hoá Việt Nam để đáp ứng yêu cầu xã hội. Trong lĩnh vực khoa học mới này, niềm đam mê và năng lực sáng tạo khoa học của Thầy càng được nhân lên và toả sáng. Trong các bài giảng dành cho sinh viên và học viên của Khoa Sử và nhiều khoa khác ở trong và ngoài trường, nhà khoa học Nguyễn Hải Kế luôn có những tìm tòi phát hiện mới, thể hiện sâu đậm dấu ấn cá nhân. Từ di sản lịch sử – văn hoá truyền thống, những biến đổi trong thời cận – hiện đại, những thách thức đặt ra hiện nay trên con đường xây dựng một nền văn hoá Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc, Anh luôn trăn trở, đau đáu nghĩ suy về việc kế thừa và phát huy những giá trị cội nguồn của văn hoá dân tộc, với những tiếp biến và giao lưu văn hoá, với nguyên lí Mẹ, những sắc thái đa dạng của các lớp văn hoá, các vùng và không gian văn hoá của một nền văn hoá Việt Nam giàu giá trị nhân văn và thống nhất.

Với trên một trăm công trình khoa học đã công bố trong và ngoài nước, trong đó có gần một chục cuốn sách mà Anh là tác giả hoặc chủ biên, PGS,TSKH.Nguyễn Hải Kế đã để lại dấu ấn đậm nét trong nghiên cứu cổ sử và lịch sử văn hoá Việt Nam hiện đại. Dấu ấn đó là khi Anh cặm cụi khảo cứu các công trình về giống cây trồng trong Vân đài loại ngữ của Lê Quý Đôn, về đê Hồng Đức và công cuộc khẩn hoang vùng ven biển Nam Định – Ninh Bình cuối thế kỉ XV hay về một làng Việt ở đồng bằng Bắc Bộ. Dấu ấn đó là khi Anh tổng kết lịch sử giáo dục Thăng Long – Hà Nội, để từ đó đề xuất các giải pháp khả thi nhằm khắc phục những yếu kém, khiếm khuyết hiện nay và nâng cao chất lượng của nền giáo dục nước nhà. Dấu ấn đó còn in đậm vết chân Anh trong các chuyến đi nghiên cứu khảo sát trên nhiều vùng, miền đất nước từ Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, đến Thanh Hoá, Nghệ An, Đà Nẵng, Quảng Nam và cả Nam Bộ xa xôi… Tất cả đã làm nên tên tuổi Nguyễn Hải Kế với tư cách một chuyên gia hàng đầu về lịch sử và văn hoá Việt Nam hiện đại cùng một cá tính không thể trộn lẫn qua những công trình công bố.

Không chỉ là một nhà giáo, nhà khoa học giỏi, PGS, TSKH Nguyễn Hải Kế còn là một cán bộ quản lí giàu nhiệt huyết và có tinh thần trách nhiệm cao. Trong suốt 9 năm làm Chủ nhiệm Khoa Lịch sử đồng thời kiêm nhiệm Chủ nhiệm Bộ môn Lịch sử văn hoá, Phó Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội, ở bất cứ cương vị nào, đồng chí cũng đều thể hiện là một người bản lĩnh, thẳng thắn, trung thực, giàu nghị lực và có tinh thần sáng tạo, luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Bằng những nỗ lực của mình với tư cách người đứng đầu Khoa Lịch sử nhiều năm, Thầy Nguyễn Hải Kế đã có nhiều đóng góp quan trọng đối với sự phát triển của Khoa, của ngành Lịch sử Việt Nam, đặc biệt trong việc duy trì truyền thống học thuật của Khoa Sử- khoa duy nhất trong Trường đã được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động. Là một nhà giáo tâm huyết, một nhà khoa học, một người ham mê hoạt động xã hội, Thầy Nguyễn Hải Kế đã để lại những tình cảm đặc biệt sâu sắc trong các thế hệ sinh viên và bạn bè đồng nghiệp về một phong cách sống bình dị, chan hoà, luôn chân tình, gần gũi và hết mực yêu thương học trò. Nhiều sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh được thầy chăm lo, dạy dỗ nay đã trưởng thành; có người đã trở thành nhà nghiên cứu, giáo viên, cán bộ quản lí giỏi trong các cơ quan, đơn vị ở Trung ương và các địa phương.

Do có nhiều cống hiến nổi bật, PGS, TSKH Nguyễn Hải Kế đã nhiều lần được trao nhận các phần thưởng cao quý của Đại học Quốc gia Hà Nội, Uỷ ban nhân dân Thành phố và Bộ Giáo dục-Đào tạo. Đặc biệt vào các năm 2007 và 2008, Thầy đã được Đảng và Nhà nước trao tăng danh hiệu Nhà giáo ưu tú, Huân chương Lao động hạng Ba và Huy hiệu 30 năm tuổi Đảng.

Với 59 năm tuổi đời và 37 năm tuổi nghề, PGS.Nguyễn Hải Kế đã miệt mài, tận tuỵ cống hiến cho sự nghiệp nghiên cứu lịch sử và văn hoá nước nhà. Những tri thức Hán học chuyên sâu và fond tri thức sử học phong phú đã trở thành hành trang và bệ đỡ vững chắc cho những tư duy sáng tạo trong nghiên cứu văn hoá và lịch sử văn hoá Việt Nam. Trong tâm trí của bạn bè, đồng nghiệp, PGS.TSKH Nguyễn Hải Kế luôn là một người chân thật và dễ gần, thắng thắn và nhân ái, cởi mở và sẵn sàng chia sẻ những suy nghĩ vui buồn cùng với mọi người. Đối với những người thân trong gia đình, họ hàng Thầy hết mực thương yêu, chăm lo và trách nhiệm. Với bà con quê hương, khối phố, Thầy thường xuyên quan tâm thăm hỏi mỗi khi có dịp, luôn sống chan hoà, tình nghĩa có trước có sau.

Thầy ra đi trong lúc công việc và cuộc đời thầy còn bộn bề, dang dở. Nhiều dự định và cả những đề tài khoa học do Thầy chỉ đạo vẫn còn chưa tới bờ tới bến. Thầy ra đi, ngành Sử mất một nhà khoa học xuất sắc; họ hàng, gia đình, không còn nữa một người con, người anh em hiếu thảo; vợ con Thầy mất chỗ dựa vào đúng lúc cần Thầy nhất; bạn bè, đồng chí mất đi một người anh em thuỷ chung, chí nghĩa chí tình; học trò và đồng nghiệp còn đâu thấy hình dáng Thầy trên các giảng đường, ở Khoa Lịch sử hay trong khuôn viên Nguyễn Trãi của Trường. Thầy mất đi, Nhà trường mất một chủ nhiệm khoa giàu kinh nghiệm và có tầm, một nhà giáo đầy tâm huyết. Bạn bè đồng nghiệp và học trò của Thầy vô cùng đau xót, buồn thương và hụt hẫng khi biết tin Thầy đột ngột lâm trọng bệnh và vĩnh viễn đi xa.

Trong giờ đau thương này, tất cả chúng tôi – những cán bộ, viên chức của Khoa Lịch sử và các đơn vị khác trong Trường cùng gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp và sinh viên, học viên của Thầy xin được bày tỏ những tình cảm quý trọng và tiếc thương vô hạn đối với Thầy. Xin được kính cẩn nghiêng mình vĩnh biệt Thầy và cầu mong cho hương hồn Thầy được thanh thản an giấc ngàn thu nơi cõi vĩnh hằng.

Các thế hệ học trò vào viếng Thầy

Khoa Lịch sử luôn có người túc trực bên linh cữu Thầy

Khung cảnh trong khi đọc lời Điếu

GS.NGND Đinh Xuân Lâm và PGS.NGND Lê Mậu Hãn ghi sổ tang

GS. NGND Phan Huy Lê ghi sổ tang

Nơi Thầy yên giấc ngàn thu

THẦY KẾ

Điếu thuốc cầm tay
Trong cơn ngà say
Thầy hay kể chuyện
Nào là chuyện đời
Rồi đến chuyện người
Chẳng biết kể ai
Trong lúc lai rai
Vẫn nghe Thầy kể
Mặc dù rất nể
                                                          Vì chẳng hiểu chi
                                                          Đến lúc đi thi
                                                          Ồ ta đã hiểu.
Đi dưới sân trường
Dáng người lệch vai
Đến lúc gặp ai
Cũng chào cũng hỏi
Từ cô có tuổi
Đến chị thanh niên
Thầy khen liên miên
Thôi thì đủ cả
Các cô rất đã
Ngẫm mình rất xinh
Các chị đinh ninh 
Rằng ta đẹp nhất.

Là nhà khoa học
Ngang dọc ở đời
Trọng mọi lời mời
Miễn là có nghĩa
Dù là đứa trẻ
Hay lão giai niên
Cứ chuyện liên miên
Là Thầy rất thích

Tích cực truyền bá
Văn hóa Việt Nam
Không kể thời gian
Không gian cũng chấp
Dù một tấc đất
Trong nửa phút giây
Dù ở nơi đây
Hay nơi xa tít
Thầy tôi mải miết
Đưa tới người dân
Mọi chuyện ở trần
Mong cho người hiểu

Là một nhà giáo 
Tấm áo phong sương
Đi khắp ngả đường
Vì nghề cao cả
Dẫu có vất vả
Thầy chẳng quản chi
Cứ thế Thầy đi
Sao cho bằng hết
Dù đó ngày tết
Thầy vẫn cứ đi
Ở trên ti vi
Thầy nói rất giỏi
Bao nhiêu người hỏi
Người đó là ai
Mà sao tài thế.

Thời gian trôi đi
Cho đến một khi
Thầy tôi đổ bệnh
Ông trời ban lệnh
Định mệnh khó thay
Dẫu có người hay 
Cũng không cứu nổi
Trách trời có lỗi
Sao nỡ đang tâm
Chẳng chút phân trần
Mang Thầy đi mãi
Cuộc đời vẫn phải 
Dẫu có đau thương
Hãy xem là thường
Vì đời là thế
Hải Kế thầy tôi
Đôi lời phác họa

                                                                                                           Hà nội, 22/03/2013
                                                                                                             Trịnh Văn Bằng

ĐỌC THƠ THẦY-PGS.TSKH NGUYỄN HẢI KẾ

Đau lòng em thắp tuần nhang

Mong Thầy an giấc suối vàng thiên thu

Đọc thơ Thầy mới thấy
Tình cảm thật thiết tha
Đọc thơ Thầy mới thấy
Cảnh vật thật bao la

Đọc thơ Thầy mới thấy
Thầy đã đi rất xa
Từ nước Nga xa tít
Đến dảy Ma-lay-a

Đọc thơ Thầy mới thấy
Lòng Thầy nhiều xót xa
Thương người dân khốn khổ
Đổ lên phường thối tha

Đọc thơ Thầy mới thấy
Trọng người đức hiền tài
Ghét xua nịnh thối tai
Mong ngày mai tươi sáng

Đọc thơ Thầy mới thấy
Lời thơ Thầy lai rai
Như câu chuyện Thầy kể
Còn dài đến ngày mai

Đọc thơ Thầy mới thấy
Cuộc đời và lời thơ
Như ông tơ bà nguyệt
Cũng chỉ một mà thôi

Đọc thơ Thầy mới thấy
Nhớ Thầy em xót xa
Thầy đã đi nước Nga 
Nhưng vẫn còn gần lắm
Đoạn đường giờ tuy ngắn
Nhưng biển trời cách xa

Đọc thơ Thầy mới thấy
Thương Thầy biết làm sao
Đỉnh Hy-Ma có cao
Nhưng sao bằng lòng đất
Hương đồng quê phảng phất
Ru giấc ngủ thầy ơi...

MANCHESTER UNITED-REAL MADRID: ĐỊNH MỆNH CỦA TRÒ CHƠI

Real đang thăng hoa với 2 trận thắng liên tiếp trước đối thủ không đội trời chung Barca, hẳn đó là điều làm hả hê người hâm mộ Real, làm thỏa mãn cái máu "ân oán tình thù" giữa hai đội nhưng chiến thắng đó chẳng bao giờ đưa người hâm mộ Real lên đỉnh của phấn khích. Đơn giản, vì 2 chiến thắng đó không thật sự mang lại cho Real những mục tiêu mà họ đặt ra khi mùa giải bắt đầu. Cúp Nhà vua không phả là đấu trường quan trọng đến mức các đội như Real hay Barca quyết tâm đoạt được, tại Laliga thì trận thắng của Real cũng chẳng thể thay đổi cục diện, cũng không thắp lên một hi vọng gì cho việc họ có thể giành chức vô địch. Vì lẽ đó, chỉ có chiến thắng trước Manchester United tại Old trafford rạng sáng mai mới thực sự làm người hậm mộ Real mãn nguyện. Mãn nguyện vì họ tiếp tục đi tiếp khi loại được một trong những đội bóng xuất sắc nhất thế giới, mãn nguyện vì trong thời gian ngắn đội bóng thân yêu của họ đánh đổ mọi đế chế của bóng đá thế giới...

Dường như, trận đấu này đang được giới mộ điệu lái sang cuộc chiến giữa Ronaldo với phần còn lại của Old trafford, cũng dễ hiểu khi chính Old trafford là nơi chắp cánh và nuôi dưỡng những giấc mơ của Ronaldo trở thành sự thật, là nơi đưa một cầu thủ "vô danh" trở thành một huyền thoại, đưa một cầu thủ với giá 12 triệu bảng vẫn được cho là đắt trở thành cầu thủ có giá chuyển nhượng lên 80 triệu bảng mà không ai bình luận gì về cái giá ngất ngưởng này. Có lẽ lúc này đây, Ronaldo đang bị giằng xé giữa ý chí và tình cảm, giữa con tim và khối óc...nhưng anh vẫn phải chấp nhận bởi đó là định mệnh của trò chơi. Ở trận lượt đi, anh bật cao đánh đầu thật hoàn hảo làm tung lưới MU nhưng đó cũng là pha làm bàn khiến Sir Alexferguson người mà Ronal do vẫn tôn sùng hơn cả một người cha chết điếng, pha làm bàn đó khiến hàng triệu triệu fan hâm mộ MU chết lặng. Ronaldo chỉ muốn ghi bàn để đem lại chiến thắng cho đội của anh chứ anh không muốn làm "người cha" và "người nhà" của mình bị tổn thương nhưng cuộc chơi là vậy, không thể nào khác được. Hôm nay, anh trở về mái nhà xưa để đối đầu lại đội bóng cũ lòng mang đầy xúc cảm nhưng tôi tin anh sẽ biết dẹp đi áp lực ấy để cống hiến những pha bóng đẹp mắt mang thương hiệu CR7. Trước trận đấu Ronaldo không phát biểu gì, anh im lặng bởi anh không thể nói khi trong người mang nặng chữ tình và biết đâu vì một cái chữ tình đó mà mai kia anh lại quay trở lại nơi cho anh những giấc mơ huyền thoại. Nếu MU một lần nữa có bị đứa con mình nuôi dưỡng kết liễu tại vòng 1/16 này thì cũng đừng quá đau buồn và cũng đừng trách móc gì Ronaldo vì có chết mình cũng được chết trong tay người nhà mình và cũng vì đó là định mệnh của trò chơi.

Chia nửa buồn vui

Alex Forguson-Jose Mourinho, cuộc chiến của những người bạn. Khi nói đến tình bạn chẳng ai lại nói đến cuộc chiến, mà đã chiến thì không có tình bạn, bóng đá cũng không ngoại lệ. Nhưng giữa Alex Forguson và Jose Mourinho luôn dành cho nhau những tình cảm đặc biệt dù tuổi tác họ khá cách xa nhau. Trên sân bóng họ dành cho nhau sự tôn trọng, ngoài sân bóng là tình cảm của những người bạn. Và hôm nay, 2 người bạn đó lại đối đầu nhau, cuộc đối đầu mà chỉ có một người chiến thắng để đi tiếp còn kẻ bại trận sẽ ở lại gậm nhấm những nổi buồn tủi. Nếu ngoài sân bóng họ có thể hi sinh cho nhau nhưng đêm nay thì khác họ phải đùng đủ mọi cách để loại trừ nhau và chúng ta cùng chờ xem định mệnh sẽ đưa ai đi đâu và về đâu. Với chúng ta hai vị huấn luyện viên trên là những người tài ba trong thế giới bóng đá.

Đối với tôi và nhiều khán giả của trận đấu(trong đấy có Davis Beckham) chẳng mong muốn có cuộc đối đầu sớm như vậy, bởi ai bị loại cũng đáng tiếc và ai bị loại cũng là nổi buồn của chúng tôi. Nếu mà mong họ gặp nhau thì chỉ mong gặp ở trận trung kết nhưng số phận đã đưa đến nghịch cảnh này thì chúng ta phải tuân theo và cùng hội hộp chờ đợi. MU luôn luôn là đội bóng mà tôi yêu mến và cổ vũ nhiệt tình, còn Real ư? chỉ sau MU mà thôi vì thế cuộc chiến này quả thật mang lại quá nhiều cảm xúc. Đối với đại đa số cổ động viên của MU cũng như của Real thì họ luôn được là những người thân thiện với nhau, ít có va chạm giữa cổ động viên hai bên, vì thế Quỷ đỏ thắng hay dải Ngân hà đi tiếp thì chúng ta cùng cổ vũ cho họ một cách cao thượng nhất.

Ai sẽ đi tiếp trong 2 người bạn này