BLOG GIA ĐÌNH HẠT TIÊU: tháng 4 2012

Quê tôi nằm gần cuối của huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa. Là một xã thuần nông với nghề chính là trồng lúa và hoa màu. Tuy vậy, thu nhập từ các hoạt động thuần nông đấy chẳng bao giờ làm thay đổi được diện mạo của làng quê nghèo túng. Cũng thật may mắn khi chúng tôi có nghề phụ đấy là nghề trồng cói và dệt chiếu. Đến bây giờ nói là nghề phụ nhưng thực chất đấy mới là nghề mang lại một diện mạo mới cho cái làng quê xưa kia chỉ thấy nhà tranh và vách đất.

Từ khi trồng cói đến khi thành một chiếc chiếu là cả một công đoạn dài, mất rất nhiều công sức và thời gian. Vất vả là vậy nhưng nghĩ đến nó mang lại cuộc sống ấm no hơn nên mọi người hăng say làm việc mà không kể ngày đêm, sáng tối. Để có một sản phẩm mang ra thị trường đó là cả một quá trình làm việc vất vả và mệt nhọc. Khi dệt chiếu thì nhẹ nhàng hơn với công đoạn trồng cói, trồng đay vì dù sao cũng được ngồi trong nhà làm. Tuy vậy, để có nhiều sản phẩm trong một ngày thì người dân quê tôi nhà nào cũng phải thức khuya dạy sớm, tích cực làm việc mà không quản ngại khó khăn.

Để có một chiếc chiếu thì bao giờ cũng cần hai người mới hoàn thành được, một người vai trò là dệt, một người là đưa. Một ngày, gia đình nào tích cực thì có thể dệt được từ 5-6 chiếc. Có được một số lượng như vậy có thể phải dạy từ rất sớm (4-5h sáng) và khi nghỉ ngơi thì thời gian cũng vào khoảng 11h đêm. Dệt chiếu thủ công thì vất vả nhiều, từ khâu chuẩn bị nguyên liệu cho đến khi đưa ra thị trường. Muốn đưa ra thị trường thì người dân quê tôi phải dạy từ rất sớm từ 2h sáng đèo chiếu lên chợ cách nhà khoảng gần chục cây số để bán. Lác đác đâu đấy vài người buôn chiếu đi vào tận trong làng để chọn mua những đôi chiếu có chất lượng tốt nhất. Cũng phải khẳng định một điều chiếu được dệt thủ công có chất lượng rất tốt và thời gian sử dụng rất dài.

Dệt chiếu thủ công

Hai ba năm trở lại đây nghề dệt chiếu quê tôi đang có những thay đổi đáng kể với sự góp mặt của máy móc. Giờ đây mỗi lần về quê tôi không còn bắt gặp những gia đình dệt chiếu thủ công như ngày trước nếu có chăng cũng có một vài nhà vẫn giữ được nếp dệt chiếu xưa kia. Chân thành mà nói dệt chiếu bằng máy đã đưa năng suất sản phẩm tăng vọt. Và cũng từ đây phương thức dệt chiếu thủ công ở quê tôi đang dần bị thay thế bởi máy móc. Trong ngày một người dệt chiếu bằng máy năng suất gấp 10 lần hai người dệt thủ công. Điều này cũng giúp người dân không phải thức khuy dạy sớm dệt chiếu, mà tập trung nhân lực tạo nguồn nguyên liệu cung cấp cho các gia đình có máy dệt chiếu. Có thể nói đó là một bước phát triển mới đối với nghệ dệt chiếu quê tôi. Tuy nhiên, cũng từ đây mà chất lượng của sản phẩm làm ra đã không còn được tốt như những chiếc chiếu từ dệt thủ công mà ra. Những chiếc chiếu do máy dệt rất mỏng thêm vào đó là sự có mặt của các sợi hóa học làm cho tuổi thọ của chiếc chiếu vì thế mà ngắn đi. Có rất nhiều điểm hạn chế so với dệt thủ công nhưng giá trị mà sự có mặt của máy móc mang lại là giải phóng sức lao động của con người và tăng năng suất lao động. Đó cũng là giá trị lớn nhất mà nghề dệt chiếu bây giờ đang hiện hữu trên mảnh đất quê tôi.