Chung Trâu-một mô hình kinh tế của làng xã Việt Nam

Tuổi thơ đã trôi qua nhưng hình ảnh về những ngày còn bé vẫn in đậm trong tôi. Hôm nay, với thời tiết lành lạnh tự xếp cho mình một góc nhỏ tôi ngồi nghĩ về tuổi thơ của mình và hình ảnh về con Trâu xuất hiện ngay trong đầu cùng với một nét văn hóa làng quê trước kia. Tuổi thơ gắn với chú Trâu thì gần như ai ở quê đều có và đó như là những dấu ấn đậm nét của mỗi người, tôi cũng vậy.

Con trâu là đầu cơ nghiệp



Quê tôi trước kia rất nghèo để có một con trâu riêng cho nhà mình không hề đơn giản chút nào, nghèo thì lấy đâu ra tiền mà mua trâu nhưng làm nông nghiệp mà không có trâu thì thật vất vả. Để làm được ruộng thì phải đợi những nhà có trâu cày bừa xong, có khi cấy xong mới dám mượn trâu để làm ruộng nhà mình hoặc có thể đi cấy cho nhà có trâu đổi lấy trâu để làm. Vất vả là vậy, biết vậy nhưng nghèo nên cũng không biết làm sao. Mơ ước mãi, cố gắng lắm nhà tôi cũng có được một nửa con trâu, nghe thì hơi lạ nhưng thời điểm ấy quê tôi hình thức chung trâu là phổ biến nhất, 2 nhà có thể là 3 và 4 gia đình chung một con trâu. Từ khi có trâu, dù rất còn bé nhưng tôi thật sự háo hức chỉ mong đến phiên nhà mình để đươc đi chăn trâu cùng bạn bè. Tôi thường xuyên bị ngắt quãng thời gian chăn trâu vì khi chung trâu thì mỗi nhà phải chăn theo phiên của mình có thể là 5 ngày, có thể là 10 ngày/một phiên. Trong những ngày bận rộn của nhà nông, trâu thuộc phiên của nhà nào thì nhà ấy có quyền sử dụng theo ý mình, có thể dùng trâu đổi công với người khác. Nhà chung trâu cùng, không có quyền quyết định khi trâu chưa đến phiên nhà mình, nhiều khi cũng bất tiện khi mà vào những ngày cao điểm nhất của cày bừa, hay cày bừa theo con nước thì lại chưa đến nhà mình được quyền sử dụng trâu. Để giải quyết tình trạng này nhiều gia đình đã bắt trâu phải cày bừa cả trưa, khi trâu được thả ra chuẩn bị một ít cỏ cho trâu ăn xong ngỉ ngơi một lát bắt quay lại cày bừa ngay. Hình thức chung trâu này cũng đã gây ra nhiều xích mích giữa các gia đình chung trâu với nhau, dẫn đến việc các gia đình bán trâu nhưng chỉ được bán phần của mình cho người khác khi các bên đã đồng ý.

Hình thức chung trâu rất phổ biến ở thập niên chín mươi của thế kỷ trước nhưng giờ ở quê tôi hình thức này không còn tồn tại, một phần do kinh tế phát triển hơn, một phần do cơ giới hóa nông nghiệp, trâu cũng ít được sử dụng trong cày bừa vì thế mà số lượng cũng giảm đi nhiều. Dẫu vậy, đây vẫn là nét văn hóa độc đáo, một mô hình kinh tế đặc trưng của làng quê Việt Nam trong thời gian dài mà ít người nhắc tới.

Hình ảnh nay